De activiteit van systeemrelevante verwerkers van betalingstransacties wordt geregeld door de wet van 24 maart 2017 houdende het toezicht op verwerkers van betalingstransacties (de "Wet") , in werking getreden op 24 april 2017. Deze wet is van toepassing op verwerkers die tussenkomen in betalingstransacties waarbij zowel de betalingsinitiator (de "betaler") als de betalingsontvanger (de "begunstigde") in België actief zijn, ongeacht de plaats van vestiging van de verwerker.
Context
Naar aanleiding van de verstoring van het Belgisch betalingssysteem met kaart door diverse incidenten, onder meer op 23 december 2013 – één van de drukste handelsdagen van het jaar – besliste de Belgische wetgever in te grijpen "teneinde een goed zicht te hebben welke partijen verantwoordelijk zijn voor de verwerking van transacties in het Belgisch betaalverkeer en om de mogelijkheden voor de Nationale Bank van België [(de "NBB")] voor het effectief uitoefenen van haar toezichtstaak beter wettelijk te verankeren".
Het voornaamste relevante instrument voor de reglementering van betalingstransacties is de "24 Principles for financial market infrastructures (PFMI)", in april 2012 aangenomen door de BRI en IOSCO. Buiten PFMI bestaat er andere regelgeving (zowel "soft law", als "hard law"), zoals de ECB verordening 795/2014 van 3 juli 2014 met betrekking tot oversightvereisten voor systeemrelevante betalingssystemen en de Richtlijn (EU) 2015/2366 van 25 november 2015 betreffende betalingsdiensten in de interne markt ("PSD II"). Deze normen hebben echter een ander voorwerp dan de wet. De ECB-verordening is van toepassing op systeemrelevante betalingssystemen. PSD II is in beginsel niet van toepassing op een verwerker van betalingstransacties, aangezien hij zijn diensten slechts verleent aan aanbieders van betalingsdiensten.
De systeemrelevante verwerkers van betalingstransacties
Een verwerker wordt in de wet omschreven als "iedere natuurlijke persoon of rechtspersoon die diensten voor de verwerking van betalingstransacties aanbiedt". De wet sluit nochtans sommige verwerkers uit, voornamelijk zij die betalingsinstrumenten in papieren vorm verwerken (cheques, wisselbrieven, tegoedbonnen, postwissels) en zij die betalingstransacties in het kader van effectentransacties verwerken (die eventueel beoogd worden door de Verordening betreffende de verbetering van de effectenafwikkeling in de Europese Unie en de centrale effectenbewaarinstelling – zie in dit verband Eubelius Spotlights september 2014).
De verwerking van betalingstransacties wordt in de wet gedefinieerd als "het uitvoeren van technische processen nodig voor en in het bijzonder gericht op de afhandeling van een betalingstransactie". Het louter verzorgen van financiële berichtgeving (bijvoorbeeld SWIFT) is volgens de voorbereidende werken geen "verwerking" in de zin van de wet.
Een betalingstransactie wordt in de wet omschreven als "een door de betaler of de begunstigde geïnitieerde handeling waarbij giraal geld wordt overgemaakt, ongeacht of er onderliggende verplichtingen tussen de betaler en de begunstigde zijn, en waarbij (a) de betalingstransactie wordt uitgevoerd tussen verschillende betalingsdienstaanbieders en (b) zowel de betalingsdienstaanbieder van de betaler als de betalingsdienstaanbieder van de begunstigde in België actief zijn".
Een verwerker wordt door de Wet beschouwd als systeemrelevant en is onderworpen aan de prudentiële regels van de Wet indien hij het voorgaande jaar een minimum van 125 miljoen betalingstransacties (zoals hierboven uiteengezet) heeft verricht via één bepaald betalingsschema ("payment scheme", zoals Visa of Mastercard), en de NBB de verwerker hiervan in kennis heeft gesteld.
Verplichtingen voor de uitbaters van een betalingsschema
De Wet verplicht de uitbaters van betalingsschema om zich er met de "nodige zorgvuldigheid" ("due diligence") van te vergewissen dat de systeemrelevante verwerkers waarvan ze gebruik maken in staat zijn om de bepalingen van deze wet na te leven.
Ze moeten eveneens, vóór 1 april van elk jaar, aan de NBB de gegevens verstrekken die noodzakelijk zijn om de verwerkers van betalingstransacties te identificeren en te kunnen beoordelen of deze systeemrelevant zijn.
Prudentiële regels
Iedere systeemrelevante verwerker is gehouden de volgende verplichtingen, onder meer gebaseerd op de principes 2, 3 en 17 van Bijlage F van de PFMI's, in zijn bedrijfsuitoefening na te leven:
- de aannemelijke oorzaken van interne en externe operationele risico's voor de verwerking van betalingstransacties identificeren;
- over een risicobeheerbeleid en procedures en systemen beschikken die hem in staat stellen om de risico's die zich voordoen of door hem gedragen worden te beheersen;
- bedrijfscontinuïteitsmanagement toe passen en over bedrijfscontinuïteitsplannen beschikken; en
- de gepaste beleidsplannen en procedures implementeren en afdoende middelen voorzien teneinde de confidentialiteit en integriteit van de informatie en de continue beschikbaarheid van zijn dienstverlening te verzekeren.
In geval van niet-beschikbaarheid van hun diensten voor de verwerking van betalingstransacties moeten de systeemrelevante verwerkers de NBB hiervan in kennis stellen. Gedurende werkdagen moet deze kennisgeving plaatsvinden binnen de 15 minuten na detectie van het incident; wanneer het incident plaatsvindt tussen 20 uur en 8 uur, zo spoedig mogelijk na detectie van het incident. Daarna moeten ze een grondige analyse van het incident aan de NBB bezorgen. Een onderbreking mag niet meer dan 30 minuten, respectievelijk 60 minuten duren, afhankelijk van het moment van het incident (voor of na 20 uur). Per kwartaal mogen de incidenten cumulatief niet langer dan 30 of 120 minuten duren.
De principes inzake het uitbesteden van "belangrijke operationele taken met betrekking tot de verwerking van betalingstransacties" zijn vergelijkbaar met deze die gelden voor kredietinstellingen. Dergelijke uitbesteding moet worden goedgekeurd door NBB, wat een belangrijke nieuwe verplichting is.
De fusie tussen systeemrelevante verwerkers of tussen systeemrelevante verwerkers en andere ondernemingen is onderworpen aan de voorafgaande toestemming van de NBB.
Toezicht door de NBB
De NBB oefent toezicht uit op de betalingsschema's, op hun uitbater en op systeemrelevante verwerkers van betalingstransacties.
In dit kader kan de NBB de uitbaters van een betalingsschema en de systeemrelevante verwerkers aan haar diensten "alle inlichtingen doen verstrekken over hun organisatie, werking, financiële positie en verwerkte betalingstransacties, en voorschrijven dat haar geregeld cijfergegevens of andere documenten en uitleg worden verstrekt". De NBB mag ook inspecties verrichten bij iedere uitbater van een betalingsschema en bij iedere systeemrelevante verwerker.
Aanmaningen – Sancties
"Wanneer zij vaststelt dat een systeemrelevante verwerker niet werkt overeenkomstig de bepalingen van deze wet en de ter uitvoering ervan genomen besluiten en reglementen of dat de uitoefening van zijn bedrijf een bedreiging vormt voor de stabiliteit en continuïteit van het Belgisch betalingsverkeer" kan de NBB "een termijn vaststellen waarbinnen deze toestand moet worden verholpen of de systeemrelevante verwerker zich moet conformeren aan welbepaalde voorschriften van de wet".
In geval de bovenstaande inbreuken niet worden geremedieerd binnen de door NBB opgelegde termijn, kan de NBB de betaling van een dwangsom opleggen "die per dag niet meer mag bedragen dan 50.000,00 euro, noch in het totaal 2.500.000,00 euro mag overschrijden". De NBB kan eveneens openbaar maken dat de verwerker geen gevolg heeft gegeven aan haar aanmaningen. Beide maatregelen hebben een administratief karakter en zijn niet strafrechtelijk van aard.
In geval van inbreuk op bepaalde verplichtingen van de Wet kan de NBB tevens een administratieve geldboete opleggen aan een systeemrelevante verwerker of aan een uitbater van een betalingsschema. Deze boete mag niet minder bedragen "dan 25.000,00 euro noch meer dan het hoogste bedrag van ofwel 25.000.000,00 euro of 10% van de jaaromzet van het voorgaande boekjaar". Een beroep tegen dergelijke sanctie is mogelijk bij het Hof van Beroep te Brussel.
Ten slotte kan de NBB de uitbater van een betalingsschema verbieden gebruik te maken van een bepaalde systeemrelevante verwerker, indien deze verwerker in het verleden het voorwerp heeft uitgemaakt van een administratieve boete.