Schenken met voorbehoud van vruchtgebruik: voortaan steeds met schenk- of erfbelasting

Spotlight
15 juni 2016

De schenking van roerende goederen is nog steeds het paradepaardje van de successieplanning. Daarbij is het een zeer gangbare praktijk dat de schenkers zich het vruchtgebruik over de geschonken goederen, bijvoorbeeld een effectenportefeuille, levenslang voorhouden. Zij kunnen dan levenslang blijven genieten van de inkomsten (zoals rente, huur of dividenden). Heel courant doet men voor zulke schenking beroep op een Nederlandse notaris. Die notaris kan een notariële akte afleveren met dezelfde juridische waarde als een Belgische notaris, maar zonder dat deze in België moet worden geregistreerd … zodat er dus geen, minstens niet onmiddellijk, schenkbelasting geheven wordt.

Tot voor kort gold het idee dat men geen erfbelasting (tot 27% in de rechte lijn) zou moeten betalen na dergelijke Nederlandse notariële schenking, zolang de schenker drie jaar overleeft na de schenking (of zeven jaar voor de schenking van een familiebedrijf). Ook wanneer deze drie jaar een probleem zou vormen, kon men bovendien de Nederlandse akte nog steeds in België registeren. Dus als men binnen de drie jaar na de Nederlandse schenking ziek zou worden, dan kon men nog altijd beslissen om wél schenkbelasting te betalen. De schenkbelasting bedraagt in Vlaanderen 3% in rechte lijn en voor echtgenoten en partners, en 7% voor alle anderen.

Maar op dit systeem van schenking zonder belasting met een "risicoperiode" van drie jaar komt de Vlaamse Belastingdienst nu terug. In een nieuw standpunt interpreteert zij de fiscale wet zo dat er nu op een roerende schenking met voorbehoud van vruchtgebruik altijd belasting betaald moet worden, het weze erfbelasting (tot 27% in rechte lijn) of schenkbelasting (3% in rechte lijn) (standpunt 15004 van Vlabel). Juridisch-technisch baseert de Vlaamse Belastingdienst zich op een "fiscale fictie", waardoor geschonken goederen toch nog worden geacht in de nalatenschap te zitten.

Het standpunt van de Vlaamse Belastingdienst is zeer verregaand en het is mogelijk dat het standpunt de rechterlijke toets niet zal doorstaan, doch dat zal pas binnen enkele jaren blijken. Tot dan zal de Vlaamse belastingdienst in elk geval erfbelasting heffen op niet-geregistreerde schenkingen met voorbehoud van vruchtgebruik, die plaatsvinden na 1 juni 2016. Schenkingen uit het verleden worden niet geviseerd.

De fictie speelt enkel wanneer men schenkt met voorbehoud van vruchtgebruik. Wanneer men de volle eigendom aan de kinderen of derden schenkt, geldt de fictie niet. Wanneer men schenkt voor een Belgische notaris speelt het nieuwe standpunt ook niet. Ten slotte is het nieuwe standpunt enkel relevant voor inwoners van het Vlaamse Gewest.

Er bestaat ten slotte een belangrijke vrijstelling voor de schenking van familiale ondernemingen. Deze kunnen in principe geschonken worden voor een Belgische notaris met of zonder voorbehoud van vruchtgebruik en 0% schenkbelasting. Er is in zulk geval geen risicoperiode van drie of zeven jaar.