De Datagovernanceverordening (“DGV”), vooral gekend onder haar Engelse benaming Data Governance Act (DGA), is één van de initiatieven uit de Europese datastrategie van de Europese Commissie. Met deze datastrategie timmert de Commissie aan een Europese gegevensruimte en een eengemaakte gegevensmarkt waarin gegevens vrij toegankelijk zijn.
Wat?
De Commissie wil het onbenutte potentieel van overheidsgegevens valoriseren door het hergebruik van deze gegevens zowel door bedrijven als voor wetenschappelijk onderzoek te faciliteren. De DGV richt zich voornamelijk op gegevens van de publieke sector waar andere rechtssubjecten rechten op kunnen laten gelden. Daarbij kan gedacht worden aan persoonsgegevens (zoals gezondheidsgegevens), gegevens waarop een intellectueel eigendomsrecht rust, bedrijfsgeheimen of statistisch vertrouwelijke gegevens. De ondergrens is dat de gegevens buiten het toepassingsgebied moeten vallen van de Open datarichtlijn (die zich ook al op gegevens van de publieke sector richt).
De DGV breekt daarmee in in een complex landschap van toepasselijke wetgeving. De DGV kan ook op persoonsgegevens van toepassing zijn, maar zal geen afbreuk doen aan de bepalingen van de AVG. Verder zal de DGV complementair zijn aan de nog aan te nemen Datawet. Deze Datawet zal het delen van gegevens stimuleren tussen enerzijds bedrijven en overheden in het algemeen belang en anderzijds tussen bedrijven onderling, bijvoorbeeld wanneer het gaat om gezamenlijk gegenereerde IoT-gegevens. Van de Datawet bestaat nog geen officiële ontwerptekst (deze wordt verwacht rond 23 februari 2022).
Wie?
De DGV zal belangrijk worden voor eenieder die gebruik wil maken van overheidsgegevens die onder de rechten van anderen vallen, en dit zowel in de publieke als in de private sector.
Hoe?
De DGV zet in op het hergebruik van overheidsgegevens die onderworpen zijn aan de rechten van anderen, een groter vertrouwen in gegevensbemiddelaars en gegevensaltruïsme:
- De DGV creëert de basisvoorwaarden voor het hergebruik van deze categorieën van beschermde overheidsgegevens. Er zullen beperkingen gelden op exclusiviteitsregelingen. Ook moeten openbare entiteiten die hergebruik toestaan technische maatregelen nemen om gegevensbescherming, privacy en vertrouwelijkheid van de gegevens te garanderen. Dit kan bijvoorbeeld door anonimisering, pseudonimisering, differentiële privacy, generalisering, onderdrukking en randomisering. De doorgifte van gegevens naar derde landen zal worden onderworpen aan een regime gelijkaardig aan dat van de AVG.
- Lidstaten moeten een centraal informatiepunt oprichten dat overheden juridisch en technisch moet bijstaan. Dit informatiepunt zal ook optreden als centraal aanspreekpunt voor onderzoekers en innovatieve bedrijven bij het identificeren van geschikte gegevens.
- De Commissie zal daarnaast een elektronisch register met overheidsgegevens opzetten. Dit register zal via de nationale informatiepunten toegankelijk zijn.
- Gegevensbemiddelaars zullen een sleutelrol spelen in de data-economie. Daarom wil de DGV het vertrouwen in deze aanbieders van gegevensdelingsdiensten vergroten, door een systeem met onder andere een aanmeldingsplicht, een vestigingsplicht in de EU en een belangenconflictenregeling.
- De Verordening zal ook gegevensaltruïsme aanmoedigen. Hierdoor kunnen gegevens, al dan niet persoonsgegevens, kosteloos ter beschikking worden gesteld met het oog op het algemeen belang, zoals voor wetenschappelijk onderzoek of voor de verbetering van openbare diensten. Dit zal het ontstaan van datapools toelaten die gegevensanalyse en machinaal leren binnen de EU mogelijk zullen maken. Organisaties die aan gegevensaltruïsme doen, kunnen zich registeren om het vertrouwen in hun activiteiten te vergroten.
- De DGV voorziet ook in een Europees toestemmingsformulier dat de overdracht van gegevens moet vergemakkelijken en de kosten moet drukken om toestemming te verkrijgen. Hierdoor zullen datasubjecten toestemming kunnen geven voor de verwerking van hun persoonsgegevens voor een specifiek doeleinde of voor de verwerking in het kader van een bepaald onderzoeksgebied of bepaalde delen van een onderzoeksproject.
- De DGV voorziet ten slotte in de oprichting van een formele deskundigengroep, de Europese Raad voor gegevensinnovatie. Deze Raad zal het uitwisselen van best practices tussen de bevoegde autoriteiten van de lidstaten faciliteren en zal de Commissie adviseren en bijstaan in de toepassing van de DGV.
Wanneer?
Op 21 november 2021 hebben het Europees Parlement, de Raad van de EU en de Europese Commissie een politiek akkoord bereikt over de DGV. Het Parlement en de Raad moeten dit akkoord nu finaal goedkeuren en de verwachting is dat dit begin dit jaar zal gebeuren. De regels van de DGV zullen dan vanaf 15 maanden na de inwerkingtreding gelden. De regels voor gegevensbemiddelaars zullen gelden 24 maanden na de inwerkingtreding.
